İlk kuantum bilgisayarı Türkiye’nin teknoloji sahnesinde iddiasını artıracak

Kuantum bilgisayar çalışmaları, ASELSAN ve TOBB ETÜ işbirliğiyle 24 Kasım 2022’de kurulan Kuantum Teknolojileri Araştırma Laboratuvarı’nda ( KUANTAL) geliştirildi.

Projede misyon alan uzmanlar, Türkiye’nin birinci kuantum bilgisayarı çalışmalarına ait değerlendirmede bulundu.

ASELSAN Radar Programları Yöneticisi Yusuf Bora Kartal, projeye ait birinci çipleri yurt dışındaki bir üretim meskeninde prototiplendirdiklerini belirterek, KUANTAL’da geliştirilen 5 kubitlik kuantum bilgisayar ile üniversite-sanayi işbirliği alanında örnek olduklarını aktardı.

Haberleşmenin bâtın olması, kriptolanarak yapılmasının değerine dikkati çeken Kartal, şöyle devam etti:

“Örneğin banka hesabınıza erişmek istediğiniz vakit sizinle bankanın sunucusu ortasında gidip gelen datanın birileri tarafından dinlenmesini ya da çözülebiliyor olmasını istemezsiniz. Bu sizin şifrenizin korunmasını sağlayan bir altyapı sunuyor. Kuantum bilgisayarların süreç gücünde artış sağlayacağı çok net, ancak kuantum bilgisayarlarla gelecek asıl şey, bize şu ana kadar çözemediğimiz sorunları çözebilecek bir alan sağlaması olacak. Kuantum alanında çalışan üreticinin kolay kolay tedarik etmesi gereken kuantum çipleri üreten birkaç tane ülke var. Mesela Almanya bunlardan bir tanesi. ABD ve Çin’de bu türlü altyapılar var. ASELSAN ve TOBB ETÜ’nün işbirliğinde KUANTAL’da kuantum teknolojisinin üretilmesine çip düzeyinden başlandı.”

Kuantum teknolojileri alanındaki projelerinin Savunma Sanayii Başkanlığınca da desteklendiğini bildiren Kartal, şu anda 5 kubitlik bir bilgisayara sahip olduklarını anımsattı.

TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ünlü de kuantum teknolojisini geliştirmek için mühendisliğin birçok alt kolunun bir ortaya getirilmesi gerektiğini ve üniversiteleri bünyesinde bunu gerçekleştirdiklerini anlattı.

Entegre devre üretiminin dünya için kritik kıymette olduğunu aktaran Ünlü, “Ülkemizin bu düzeyde bir entegre devre fabrikası üretebilmesi için çok önemli ölçüde yatırım yapması gerekiyor. Tıpkı şey kuantum teknolojileri için geçerli değil. Bu çipleri üretmek için kuracağınız bir üretim altyapısı klasik manada bir çip üretmek için kuracağınız altyapının yaklaşık yüzde biri mertebesinde. Bu, Türkiye için büyük bir fırsat, ufak bir yatırımla kuantum teknolojisinde önemli kelam ve pazar sahibi olma imkanı var. Bunun ticari potansiyeli ortaya çıktıkça firmalar ve ülkeler burada ön alabilmek için belli kısıtlar getirmeye başlıyor. Bizim de bu kısıtları geçebilmemiz için kendi entegre devre ve çiplerimizi üretebilir hale gelmemiz gerekiyor.” diye konuştu.

Ünlü, bu teknolojilerde yer alabilmenin Türkiye’nin dışa bağımlılıktan kurtulabilmesi için kritik kıymete sahip olduğuna işaret ederek, üniversitelerin tasarım kabiliyetiyle kuantum teknolojisini belirli bir düzeye taşıyabildiklerini lakin üretim konutlarıyla irtibatın kesilmesi durumunda çalışmaların aksayabileceğini söyledi. Ünlü, elektrikli araçlarda olduğu üzere Türkiye’nin bölüme gerçek vakitte girmesinin, global ölçekte rekabet eder bir durumda olmasını sağlayacağını söyledi.

TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Bozbey de kuantum teknolojilerinin dünyada yükselen trend olduğunu ve Türkiye’de bu alana yönelik çalışmaların ivmesinin giderek arttığını aktararak, yürüttükleri çalışmanın Türkiye için de hoş bir model olduğunu kaydetti.